Studiereis naar de Filipijnen met studenten geneeskunde KULAK

Het hoeft geen betoog dat het voor elk individu leerrijk is om binnen of buiten het eigen vakgebied over de grenzen heen te kijken. Hammer (2005): “De impact van een buitenlandse ervaring is groot. Ze verhoogt niet alleen interculturele competenties. De ervaring vermindert ook vooroordelen en etnocentrisme, helpt de wij-versus-zij polarisatie te overstijgen en stimuleert het ontdekken van gemeenschappelijke linken over culturele grenzen heen”. De ervaringen die men om het even in welke academische discipline in een Derde Wereldland verwerft dwingt een student tot creativiteit en tot het stellen van de vraag van wat de essentie nu feitelijk inhoudt. 
Elke academiejaar krijgen studenten uit de bacheloropleiding geneeskunde Kulak de kans om een 3-weekse studiereis naar de Filippijnen te maken. Wat in 2006 begon als een louter kijkstage is over de loop van de jaren bijgestuurd en geëvolueerd naar een doestage gebaseerd op de canMEDS competenties die in het nieuwe curriculum van de opleiding geneeskunde de eindtermen van de opleiding vormen. 
Een goede arts moet immers niet alleen medisch expert en wetenschapper zijn, maar moet ook kunnen communiceren, samenwerken, organiseren, zich professioneel gedragen en in maatschappelijk perspectief juist handelen.  Medische zorg is complex en naast het echte vakmanschap wordt een bredere blik gevraagd van de arts. 
Naar aanleiding van de duurzame contacten en netwerken die werden opgebouwd tijdens deze studiereizen startte de faculteit geneeskunde in 2008 eveneens met masterstages in het ‘Hospital of the Sacred Heart’  en ‘Baguio General Hospital’  in Baguio en worden vanaf 2017 masterstages aangeboden in het ‘Veterans Regional Hospital and Trauma Center’ in Bayombong.

De faculteit geneeskunde stimuleert sterk zijn studenten om maatschappelijke activiteiten te ontplooien en maatschappelijk actief te zijn tijdens hun studietijd via stages en service-learning. Service-learning beoogt studenten vertrouwd te maken met levensechte situaties buiten de klassieke muren van de instelling. Bovendien willen we onze studenten bewust maken van verschillende vormen van geneeskunde en toegangsmogelijkheden tot gezondheidszorg. We willen studenten empathisch maken voor kwetsbare groepen in de samenleving en hen opleiden tot jongvolwassenen die kritisch en geëngageerd in het leven staan. Bovendien is de studiereis naar de Filippijnen een levenservaring die een blijvende impact heeft op het handelen als toekomstig arts, zo getuigen studenten. 

Tijdens de studiereis is er aandacht voor de drie vormen van leren: (1) de inhoudelijk-theoretische medische kennis en de toepassing ervan in verschillende systemen van gezondheidszorg; (2) de reeds aangeleerde vaardigheden en competenties en de verschillende toepassingen ervan afhankelijk van plaats en context; en tenslotte (3) de persoonlijke en sociale ontwikkeling. Gedurende drie weken gaan studenten intensief met elkaar samenleven, samen werken, samen studeren en reflecteren ze over de ervaringen. Op die manier krijgen ze de kans om zich persoonlijk, als burger, als toekomstig arts te ontwikkelen en hierin te groeien.  

Het geïntegreerd aanbieden van de drie vormen van leren laat ook toe meer aandacht te hebben voor de 7 CanMEDS rollen, ontwikkeld door het Royal College of Physicians and Surgeons of Canada,  en de relaties tussen deze rollen. De studiereis naar de Filippijnen heeft aandacht voor elk van deze competenties.

1. Medical expert. De integrerende rol waarbij studenten leren om de medische kennis en klinische vaardigheden toe te passen in de setting van een Derde Wereldland. Tijdens de studiereis leren studenten om hun professionele waarden in vraag te stellen in functie van het aanbieden van kwalitatieve en veilige patiëntgerichte zorg. 
2. Communicator. De studenten worden tijdens de studiereis uitgedaagd om de aangeleerde communicatietechnieken uit te breiden en te verdiepen, rekening houdend met de specifieke situaties (ideeën, bezorgdheden en verwachtingen) waarin ze patiënten en hun familie ontmoeten. 
3. Collaborator. Studenten maken kennis met samenwerkingsverbanden, of het tekort eraan, binnen het gezondheidszorgsysteem in de Filippijnen. Ze leren kritisch nadenken over de prioriteiten en meerwaarde van samenwerken om kwalitatieve zorg te kunnen aanbieden in een Derde Wereldland. Bovendien leren studenten ook met elkaar en gezondheidswerkers ter plaatse samenwerken in functie van patiëntgerichte zorg.
4. Leader. Voor, tijdens en na de studiereis worden studenten continue uitgedaagd om te reflecteren over kwalitatieve gezondheidszorg en om verantwoordelijkheid te nemen voor hun aandeel hierin. Studenten denken kritisch na over bestaande situaties, hun rol hierin en welke mogelijkheden er zijn tot verbetering . 
5. Health advocate. Tijdens de studiereis leren studenten om hun kennis en vaardigheden toe te passen in de context van een Derde Wereldland. Daarbij is het belangrijk dat ze de noden ter plaatse begrijpen, kunnen spreken in naam van patiënten en de juiste middelen kunnen mobiliseren (i.e. bewustwording in de gemeenschap) om verandering teweeg te brengen.
6. Scholar. Niet enkel passen de studenten de geleerde kennis en vaardigheden toe, ze verwerven ook nieuwe kennis en vaardigheden. Tijdens de studiereis zijn er diverse lesmomenten voorzien en komen er meerdere momenten van bedside teaching aan bod die studenten in contact brengen met casussen specifiek voor de Filippijnen. Niet enkel vanuit het oogpunt van medische kennis en vaardigheden, maar nog meer om het eigen (toekomstig) professioneel handelen in vraag te stellen. 
7. Professional. Studenten worden uitgedaagd hun referentiekader als toekomstig professional uit te breiden. Ze denken niet alleen na over hun rol als arts in de Westerse maatschappij, maar bekijken kritisch hun engagement tegenover gezondheidszorg in het algemeen, hun eigen persoonlijke standaarden, hun verantwoordelijkheid tegenover het beroep als arts en de maatschappij, hun visie ten opzichte van patiëntgerichte zorg. 

Als sluitstuk van ons verblijf in Baguio wordt een ‘kids health fair’ georganiseerd waarbij onze studenten  de gelegenheid krijgen om samen met hun Filipijnse collega-studenten hun competenties verder te ontplooien. Deze health fair wordt georganiseerd in een van de arme barangays van Baguio waar de levensomstandigheden schrijnend zijn als gevolg van gebrekkige toegang tot gezondheidszorg, sanitaire voorzieningen en informatie. De health fair wordt voorafgegaan door een sensibiliseringscampagne waarbij studenten via huis-aan-huis bezoeken informeren en families aanmoedigen om deel te nemen aan de health fair. Tijdens de health fair worden de basisregels van persoonlijke hygiëne ter preventie van infecties  aangeleerd en is er aandacht voor sociale vaardigheden en emoties.  De studenten voeren onder supervisie van Filipijnse artsen ook een besnijdenis uit. De health fair wordt financieel ondersteund door opbrengsten van ‘solidaire dinsdag’ op Kulak (http://www.kuleuven-kulak.be/nl/studenten/parochie/solidaire_dinsdag). 

Studenten die gekozen hebben om hun bachelorproef te schrijven over een topic gerelateerd aan de studiereis, worden nog meer uitgedaagd om elk van deze rollen verder te exploreren en te integreren. Studenten denken na over gezondheidspromotie, toegankelijker maken van gezondheidszorg, zelfzorg bij health professionals, efficiënter maken van gezondheidszorg, … in de context van een Derde Wereldland. Doel van de bachelorpaper is een onderzoeksvoorstel te schrijven (inclusief study design en analyse), waarbij studenten uitgedaagd worden hun bestaande denkkaders uit te breiden met de kennis en ervaring die ze hebben opgedaan tijdens de studiereis.

Bovendien delen de studenten na de studiereis, via een infoavond, hun ervaringen met ouders, vrienden en de campusgemeenschap. Op die manier reflecteren ze niet enkel in de beperkte groep van peers, maar reflecteren ze ook naar anderen toe. Ook dit maakt deel uit van de CanMEDS rollen en de pedagogie van service-learning.

Doelgroep

Studenten 3de  fase bachelor in de geneeskunde Kulak.

Deze studiereis kadert binnen het OPO Wetenschappelijke rapportering (B-KUL-U04C0B)

 1. OLA1 wetenschappelijke vorming, keuzeonderwerp – studiereis naar de Filippijnen 2 stp (B-KUL-U04C0a).  Tijdens de studiereis wordt er iedere avond in groep nabesproken en houden de studenten een weblog bij (http://studiereisfilippijnen2015.blogspot.be/). Na de studiereis organiseren de studenten op de campus een voorstelling waarbij ze hun ervaringen delen met medestudenten, ouders, vrienden en kennissen. De studenten schrijven een abstract voor een wetenschappelijk artikel dat inhoudelijk aansluit bij de studiereis.

2. OLA2 bachelor paper – 3 stp (B-KUL-U07C3a). Studenten die deelnemen aan de studiereis naar de Filippijnen kunnen eveneens een projectvoorstel uitwerken dat handelt over de problematiek van de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden (mainstream opties: epidemiologie en bestrijding van malaria, epidemiologie en bestrijding van dengue, controle van soa’s, family planning programma’s, primaire gezondheidszorg,…). Onder begeleiding van de docent wordt aan de hand van wetenschappelijke literatuur een probleemstelling gedefinieerd. Vanuit deze probleemstelling wordt verwacht dat de student een onderzoeksvraag formuleert. Deze onderzoeksvraag wordt dan individueel concreet uitgewerkt in de vorm van een projectvoorstel met gepaste wetenschappelijke methodologie. Over deze opdracht wordt een schriftelijk rapport verwacht waarbij de regels van wetenschappelijke integriteit worden toegepast. Dit verslag wordt verder mondeling toegelicht in een presentatie met discussie door en voor de medestudenten. De voltooiing van het schriftelijk rapport is voor aanvang van de studiereis. Na de studiereis worden ervaringen ter plaatse (veldwerk) als bijlage toegevoegd aan het schriftelijk rapport en volgt tenslotte een presentatie met discussie. 

Tijdens deze stagereis leren studenten zich open te stellen voor verschillende ideeën over zingeving en moraliteit (abortus, euthanasie, anticonceptie, …). Dit geeft hen competenties die niet alleen nodig zijn om als individu de diversiteit in onze maatschappij positief te kunnen waarderen maar in het bijzonder om als arts om te kunnen gaan met verschillen in zienswijzen. Tijdens ons verblijf in Baguio wordt er een  individueel interview voorzien met artsen van het ‘Hospital of the Sacred Heart’. Een uitgebreide nabespreking volgt tijdens de lessen Medische ethiek (B-KUL-U03C6A) .

Voorbereiding van de studenten voor vertrek en bij aankomst

Als voorbereiding op de studiereis wordt er een infoavond georganiseerd voor ouders en studenten en bekijken de studenten enkele opnamen van Radio Philippinas (Man Bijt Hond). 

Bij aankomst in Manilla worden de studenten gebriefd door een Vlaamse missionaris in de Filippijnen. Tijdens de studiereis wordt de groep vergezeld door 2 Filipijnse geneeskunde studenten (groepstaal tijdens de reis is Engels).

Begeleider(s) groepsreis

Geert Callewaert – Griet Vandeputte – Guido Cooman 

Dankwoord 

Dank aan de 167 studenten die enthousiast hebben meegewerkt aan het welslagen van deze studiereis tijdens de vorige 9 edities. 

Eveneens dank aan het IRO en het sociaal fonds Kulak dat met financiële ondersteuning de toegankelijkheid garandeert voor iedere student onafhankelijk van de sociaaleconomische positie.